Kamienie milowe w rozwoju dziecka w 1. roku życia

Dziecko od momentu poczęcia przechodzi wiele różnych faz rozwoju. Niektóre lata życia są tak bardzo intensywne, że bez spisanych ram czasowych, w jakich powinny następować kolejne etapy rozwoju, rodzice nie byliby w stanie szybko reagować na wszelkie nieprawidłowości, które naturalnie zdarzają się i nie zawsze muszą oznaczać, że dzieje się coś złego. Są one sygnałem do wnikliwego przyjrzenia się rozwojowi dziecka, by móc jak najwcześniej zareagować i nie dopuścić do wystąpienia, względem zależności, kolejnych nieprawidłowości.

Dlaczego badanie rozwoju dziecka pod kątem zdobywania kolejnych kamieni milowych jest tak ważne?

Każde dziecko rodzi się z potencjałem na rozwój fizyczny i emocjonalny. Jednak, na wszystkich etapach rozwoju mogą wystąpić nieprawidłowości i odstępstwa, które w razie konieczności należy jak najszybciej eliminować. Szybka reakcja pozwala na niepogłębianie zachodzących anomalii. Najlepiej jest monitorować rozwój dziecka z osobą, która ma w tej dziedzinie bardzo duże doświadczenie i rozeznanie: lekarz pediatra, lekarz o innej specjalności, położna, fizjoterapeuta, rehabilitant. Pierwsze 2 lata życia dziecka są najważniejsze - wówczas należy je bacznie obserwować i monitorować, ponieważ następuje wtedy najbardziej intensywny rozwój ośrodkowego układu nerwowego. Zalecenia, które zostały opracowane, są wyznacznikiem dla rodziców, by mogli oni przewidywać to, co następuje po sobie w rozwoju dziecka. Każdy, kto opiekuje się dzieckiem lub ma z nim kontakt zawodowy, zobowiązany jest do kontroli i obserwacji, by jak najwcześniej zdefiniować pacjentów z problemami.

Co to są kamienie milowe?

Kamienie milowe to umiejętności, jakie dziecko zdobywa w odpowiedniej kolejności, w konkretnych ramach czasowych. Dlaczego istnieje określona kolejność zdobywania kolejnych kamieni milowych? Układ nerwowy dziecka, jego dojrzewanie anatomiczne i biochemiczne przekłada się na określoną kolejność zależną od interakcji ze środowiskiem. Każda umiejętność nabywana po sobie wpływa na naukę kolejnej, dlatego niezbędne jest kontrolowanie osiągania kolejnych kamieni milowych w życiu dziecka. Umiejętności, jakich nabywa mały człowiek, można kategoryzować na 5 obszarów. Każdy z nich jest zależny od pozostałych.

Na jakie obszary można podzielić osiąganie kamieni milowych?

5 obszarów osiągania kamieni milowych:

• Duża motoryka
• Mała motoryka
• Mowa-Język
• Funkcje poznawcze
• Funkcje społeczno-emocjonalne

Duża motoryka

Co to jest duża motoryka? Motoryka duża obejmuje rozwój aktywności fizycznej i zręczności całego ciała lub poszczególnych części: nogi, ręce, tułów, głowa. U dzieci w tak wczesnym wieku jest to nauka siadania i chodzenia przede wszystkim. Zanim jednak do tego dojdzie, dziecko musi osiągnąć mnóstwo innych kamieni milowych, które są podwalinami tak znaczących umiejętności, jak siadanie i chodzenie. Najpierw dziecku towarzyszą odruchy bezwarunkowe. Zwłaszcza w okresie niemowlęcym, a także do ukończenia 6. miesiąca życia.

Kamienie milowe w motoryce dużej

Początkowo motoryka duża dziecka opiera się na odruchach bezwarunkowych. Odruchy bezwarunkowe pochodzą z impulsu z rdzenia kręgowego, a nie z kory mózgowej. Są to: odruch Moro, odruch podparcia, zgięciowa pozycja ciała. Może nam się wtedy wydawać, że dziecko ma nadzwyczajne umiejętności, ale to dopiero początek tego, co nastąpi później. W wieku 2 miesięcy, kiedy dziecko przestaje być noworodkiem, w obszarze motoryki dużej zachodzą kolejne zmiany. Dziecko zaczyna unosić głowę do 45° w leżeniu na brzuchu. To niesamowity widok, który bardzo cieszy rodziców i daje im poczucie, że dziecko jest już silniejsze. W 4. Miesiącu życia, mały człowiek nadal ma odruchy bezwarunkowe, np. odruch toniczny szyjny asymetryczny, a także podczas leżenia na brzuchu, unosi swoją klatkę piersiową. W 6. miesiącu zanika większość odruchów bezwarunkowych. To teraz, najczęściej, dziecko zaczyna podnosić się do siadu, a także siedzi bez problemu z podparciem. Na etapie 9. miesiąca życia dziecko przekręca się w obydwie strony, a także samo siada i utrzymuje tę pozycję bardzo stabilnie. Osiągając 1. rok życia, siada, raczkuje, a także podciąga się do pozycji stojącej. Trzymane za rękę, stawia kroki. Podczas zabawy łapie toczącą się piłkę.

Mała motoryka

Co to jest motoryka mała? To sprawność dłoni i palców. Rozwój motoryki małej u niemowląt to chwytanie przedmiotów, posługiwanie się łyżeczką podczas jedzenia, zabawa klockami i inne czynności, które tak małe dziecko jest w stanie wykonywać. Motoryka mała jest ściśle zależna od ogólnej sprawności motoryki dużej. Dlatego tak ważny jest wczesny rozwój aktywności ruchowej.

Kamienie milowe w motoryce małej

Początkowo noworodek opiera swoją aktywność motoryki małej na odruchu chwytnym, który jest bezwarunkowy. Kiedy osiągnie wiek 2 miesięcy, potrafi już trzymać grzechotkę w dłoni. W wieku 4. miesięcy składa dłonie w linii pośrodkowej ciała, bawi się dłońmi. Leżąc na wznak, wyciąga proste ramiona w kierunku przedmiotów, na przykład grzechotki, a także po nią sięga, chwyta i trzyma. Kończąc pół roczku ma już na tyle skoordynowane ruchy, że potrząsa grzechotką. Potrafi trzymać klocek pomiędzy dłońmi, a także po jednym w każdej ręce. Rozwinęło również chwyt łokciowo-dłoniowy i chwyt promieniowo-dłoniowy. W wieku 9 miesięcy przenosi obiekty, wykorzystując chwyt promieniowo-palcowy, wykorzystuje również chwyt zagarniający, zagarniając małe przedmioty do dłoni. Osiągając 1. rok życia kolejnym kamieniem milowym, jaki został opanowany, jest chwyt pęsetowy. To także moment, w którym dziecko poznaje następstwa zdarzeń i skrupulatnie to sprawdza. Upuszcza przedmioty, by sprawdzić reakcję opiekunów.

Mowa-Język

Sfera komunikacji rozwija się także od samego początku. W rozwoju mowy istnieje pierwsza faza przedjęzykowa, która ma miejsce w 1. roku życia dziecka i obejmuje: krzyk, głużenie i gaworzenie.

Kamienie milowe w obszarze mowy

Czy dziecko w 1. roku życia dziecka rozwija już mowę? Tak, dziecko odkąd zaczyna wydawać z siebie dźwięki, ćwiczy aparat mowy. Początkowo dziecko głuży, bawi się swoim głosem, nasłuchuje go. Odruchy szukania i ssania również mają wpływ na późniejszą mowę. Na etapie noworodka dziecko zwraca się w stronę dźwięku, uśmiecha się w odpowiedzi na głos i wydaje z siebie różne okrzyki. Kolejnym krokiem jest patrzenie w kierunku osoby, która mówi do dziecka, dziecko już wyraźnie interesuje się tym, co mówią do niego inni, wydaje nawet dźwięki w odpowiedzi, a także się śmieje. W wieku 9 miesięcy zatrzymuje wzrok na przedmiotach, których zna nazwy, wie, co znaczy “nie”, wydaje z siebie dźwięki w celu zwrócenia na siebie uwagi. Około 1. roku życia reaguje na swoje imię, rozumie proste rutynowe polecenia, które słyszało wiele razy. Naśladuje klaskanie, i robi “pa-pa”

Funkcje poznawcze

Obszar ten obejmuje rozwój dziecka w zakresie myślenia, uwagi, pamięci, intelektu i spostrzegania. Najczęściej bada się małe dziecko pod kątem funkcji poznawczych, aby ocenić zmysł wzroku i słuchu. Sprawdza się również stopień koncentracji, jakie dziecko jest w stanie osiągnąć, żeby na wczesnym etapie rozpoznać ewentualne dysfunkcje.

Kamienie milowe w obszarze poznawczym

Początkowo funkcje poznawcze to zaledwie odwracanie się w kierunku bodźców wzrokowych, jakimi są silnie kontrastujące obrazki, nieco później zaczyna się skupiać na ludzkich twarzach. W wieku 2 miesięcy dziecko potrafi wodzić wzrokiem w poziomie, następnie, mając już 4 miesiące, ogląda swoje dłonie, bada wzrokiem otoczenie, rozgląda się wokoło i poszukuje wzrokiem opiekuna. Zna już rutynę i oczekuje na te same czynności, wyraźnie widać, że nie jest nimi zaskoczone. W wieku pół roku uderza przedmiotami o siebie, rozwiązuje problemy metodą prób i błędów, szuka upuszczonego przedmiotu. Kończąc 12 miesięcy, szuka ukrytych przedmiotów, bada wszystko metodą prób i błędów. To także czas, by prowadzić intensywną naukę następstwa przyczyny i skutku.

Funkcje społeczno-emocjonalne

Obszar społeczno emocjonalny małego dziecka obejmuje proste akty społeczne. Skupia wzrok na twarzach bliskich, uśmiecha się do ludzi, rozróżnia osoby mu bardzo bliskie (mama, tata) od osób, których nie zna. W pierwszym roku życia uaktywnia się tak zwany lęk separacyjny. Dziecko lubi naśladować proste czynności.

Kamienie milowe w obszarze społeczno-emocjonalnym

Pierwszym wyrazem empatii u noworodka jest płacz, kiedy inne dziecko płacze. To naturalny odruch i można go zauważyć bardzo dobrze, zwłaszcza po porodzie, kiedy na oddziale jest mnóstwo dzieci i każde po kolei zaczyna po sobie płakać. W wieku 2 miesięcy dziecko zaczyna mieć nieco dłuższe przerwy między kolejnymi drzemkami. Już zaczyna się interesować otaczającym go światem, nie skupia się jedynie na jedzeniu i spaniu. W wieku 4. Miesięcy dziecko uspokaja się, gdy się do niego mówi lub bierze na ręce. Dziecko podczas ssania piersi uśmiecha się do mamy, utrzymuje z nią kontakt wzrokowy. Wyraźnie wyraża różnego rodzaju emocje, jak: radość, złość, smutek, niepokój, zaskoczenie. Pół roku życia to czas, kiedy dziecko zna już rutynę dnia, uśmiecha się, gdy chce zwrócić na siebie uwagę, nawiązuje kontakt wzrokowy, odpowiada uśmiechem na uśmiech. Dobrze zna twarze znanych mu osób. Wykazuje zainteresowanie innymi dziećmi. W wieku 9. miesięcy silnie rozwija się lęk separacyjny, który może być bardzo uciążliwy dla opiekunów. Kończąc pierwszy rok życia, naśladuje gesty typu kosi-kosi łapci, lubi bawić się w „a-kuku”. Wyrazem empatii jest dzielenie się zabawkami. Zachęca osoby w bliskim kontakcie do zabawy.