Odruchy bezwarunkowe u noworodka

Dziecko od pierwszych dni życia wykazuje odruchy, które dla niedoświadczonych rodziców, a nawet osób postronnych, które nie znają tematu odruchów bezwarunkowych, mogą wydawać się bardzo zaskakujące, a nawet wskazujące na niebywałą wrodzoną inteligencję dziecka. Dumni rodzice mogą nawet snuć domysły o niezwykle szybkim rozwoju ich dziecka. Nic bardziej mylnego - to naturalne, instynktowne reakcje na bodźce, które w swoim repertuarze ma każde zdrowe dziecko. Wykonuje je między innymi po to, by przetrwać w świecie poza łonem matki.

Co to są odruchy bezwarunkowe noworodka?

Odruchy bezwarunkowe to inaczej odruchy pierwotne, którymi dziecko wyraża swoje emocje. Musimy pamiętać, że nowonarodzone dziecko nie jest w stanie, w jasny sposób, przekazać nam - dorosłym, co czuje, czego od nas oczekuje, czy wszystko jest w porządku, a także, czy nas potrzebuje. Po to ewolucja wytworzyła w małych ludziach tego typu odruchy, by bez zastanowienia ludzkie ciało mogło działać bezwarunkowo. Maleństwo, przychodząc na świat, musi stawić czoło zupełnie innej rzeczywistości. Przez poprzednich 9 miesięcy to mama była odpowiedzialna za dostarczanie tlenu do organizmu, a także składników odżywczych potrzebnych do rozwoju. W świecie poza brzuchem mamy musi zatroszczyć się o te kwestie samo, musi oddychać i trawić, a to bardzo dużo dla tak małego człowieka. Dlatego też większość czasu poświęca na zdrowy sen. Badanie odruchów noworodka odbywa się zaraz po porodzie, pozwala ono stwierdzić, czy noworodek jest przygotowany na życie poza organizmem mamy, czy jego układ nerwowy działa poprawnie.

Jakie odruchy pierwotne noworodka można zaobserwować po jego narodzinach?

Reakcje obronne organizmu, jakimi są odruchy bezwarunkowe, to reakcje na bodźce, które są dla dziecka zupełnie nowym doświadczeniem. Odruchy te są przejściowe i zanikają po kilku miesiącach od narodzin, zazwyczaj większość około 6. miesiąca życia dziecka. Czy odruchy bezwarunkowe to impulsy kierowane z kory mózgowej? Odruchy pierwotne to impulsy, za które odpowiada rdzeń kręgowy, dlatego są automatyczne.

Odruchy pierwotne noworodka:

• Odruch ssania
• Odruch pełzania
• Odruch podparcia
• Odruch chodzenia
• Odruch Babińskiego
• Odruch Moro
• Odruch szermierza
• Odruch szukania
• Odruch chwytania

Odruch ssania - pierwszy odruch bezwarunkowy, który zaobserwujesz u noworodka

Maluszek, który wykonuje odruch ssania, nie zawsze wyraża chęć jedzenia. To po prostu reakcja na bodziec, jakim jest muśnięcie okolicy ust palcem, bądź jakimkolwiek materiałem. Maleństwo czując dotyk w okolicach ust, automatycznie otworzy usta i zacznie językiem i ustami wykonywać ruch ssący, często również skieruje główkę w kierunku, z którego wysłany był bodziec. Jest to odruch, który u dziecka wykształca się już w łonie matki w 33 tygodniu ciąży. Dziecko zdolne jest do połykania pokarmu już między 33, a 34 tc. U wcześniaków, które urodziły się przed tym okresem, może istnieć problem z pobieraniem pokarmu. Instynktowny odruch ssania zanika około 4. miesiąca życia i w późniejszym czasie dziecko ssie tylko wtedy, kiedy jest głodne, albo odczuwa taką potrzebę.

Odruch pełzania

Drażnienie podeszw stóp noworodka, skutkuje odruchem pełzania. Mały człowiek, leżąc na brzuszku, wyciąga do przodu rączki, a podpartymi stopami odpycha się, prostując i zginając na przemian nóżki. W ten sposób jest w stanie pełzać, chociaż nie jest jeszcze na to fizycznie i samodzielnie gotowy. Jedynie podpieranie jego stóp, warunkuje ten odruch.

Odruch podparcia

Jak wywołać u noworodka odruch podparcia? Trzymaj dziecko pod pachami w pozycji pionowej. Dziecko musi opierać się stopami o podłoże, wówczas noworodek się wyprostuje. Jeżeli nie masz pewności co do tego, jak wykonać to badanie - lepiej tego nie rób. Przy tym badaniu dziecko musi opierać całe stopy o podłoże, a Twój chwyt musi być pewny. Ta fizjologiczna reakcja zanika około 2. miesiąca życia dziecka. Jeżeli występuje po tym czasie, może być objawem mózgowego porażenia dziecięcego.

Odruch kroczenia (chodzenia)

To odruch, który następuje po odruchu podparcia. Noworodek prostuje tułów, głowę i kończyny, następnie wykonuje ruchy, które przypominają chodzenie. Oczywiście nie jest to sygnał do tego, że dziecko jest gotowe na naukę chodzenia - absolutnie nie. Odruch kroczenia, zwany inaczej odruchem chodu automatycznego, to reakcja, podczas której następuje toniczne napięcie mięśni, przygotowujące dziecko do późniejszej nauki chodzenia.

Odruch Babińskiego

Energiczne napięcie palców w stopie i rozłożenie ich na kształt wachlarza, a także przekrzywienie stopy do wewnątrz, to odruch podeszwowy Babińskiego. Ta instynktowna reakcja jest odpowiedzią na niedojrzały układ nerwowy dziecka. Ten odruch zanika całkowicie po 2. urodzinach dziecka, jeżeli po tym czasie nadal występuje, należy to skonsultować ze specjalistą. Może to być efektem nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego, czego nie można bagatelizować.

Odruch Moro

Pierwszy raz dziecko wykonuje odruch Moro, kiedy musi wziąć pierwszy wdech. To on pomaga mu zaczerpnąć powietrze. Na czym polega odruch Moro? Niemowlę energicznie rozrzuca rączki i nóżki na boki, by zaraz potem przyciągnąć je z powrotem do siebie. Kiedy dziecko reaguje odruchem Moro? Sytuacje zagrożenia, takie jak na przykład upadek jakiegoś przedmiotu, kichnięcie osoby w pobliżu dziecka, trzaśnięcie drzwiami, a nawet pociągnięcie materiału, który jest pod maluszkiem. Tą oto reakcją, dziecko chce zakomunikować, że się czegoś przestraszyło, nie czuje się bezpiecznie i komfortowo. Jak bada się odruch Moro? Tę reakcję badamy, uderzając w podłoże, na którym leży dziecko. Może być on również sygnałem dla rodziców, że czynności wykonywane przy dziecku, robione są zbyt gwałtownie i zbyt energicznie. Jak powinien wyglądać prawidłowo wykonany odruch Moro? Dziecko symetrycznie rozrzuca nóżki i rączki na dwie strony, asymetryczne rozłożenie kończyn może być sygnałem dla rodziców, że należy ten fakt skonsultować z lekarzem. Zanika około 5.-6. miesiąca życia dziecka.

Odruch szermierza

Dziecko leżąc na plecach na wznak, wykonuje skręt główki w 1 stronę, wówczas jego nóżki i rączki, po przeciwnej stronie od skrętu, zginają się, a po stronie skrętu, prostują. Zmiana położenia główki wywołuje odwrotną reakcję kończyn. Jest to tak zwany odruch toniczny szyjny i utrzymuje się on do 6. miesiąca życia. Nazwa tej reakcji wzięła się z pozycji, jaką przyjmuje dziecko w reakcji na bodziec. Inną nazwą na ten odruch jest odruch Magnusa de Kleyna - można go również nazwać tonicznym, szyjnym i asymetrycznym.

Odruch szukania

Jest to odruch, który pozwala dziecku szukać piersi mamy lub butelki z pokarmem. Dziecko w reakcji na bodziec drażnienia policzka zwraca głowę w kierunku bodźca. To, oprócz odruchu ssania, 1 z najważniejszych reakcji, dzięki którym może ono funkcjonować poza brzuchem mamy. Odruch ten zanika między 3., a 4. miesiącem życia dziecka.

Odruch chwytania

Drażniąc wewnętrzną stronę dłoni lub stóp, następuje u noworodków mimowolne zgięcie palców. Doskonale widać to na przykładzie dłoni małego dziecka, która zaciska się, kiedy jakiś przedmiot muśnie je po wewnętrznej stronie dłoni. Ten silny ucisk jest naprawdę bardzo mocny. Bez problemu dziecko można na tym uchwycie podnieść. To prawidłowy rozwój, ale pamiętaj, żeby nie testować tego w domu, ponieważ dziecko w każdej chwili może puścić Twój palec i wówczas może dojść do wypadku. Ten odruch chwytny rozczula najbardziej, kiedy maluszek trzyma palec mamy, czy taty. Odruch chwytania automatycznego zanika około 3.-4. miesiąca życia.